De nieuwste Donna Tartt (geb. 1963), De kleine vriend, verscheen een maand eerder in het Nederlands dan in andere talen. Een beloning omdat haar debuut, De verborgen geschiedenis, zo goed verkocht in het Nederlands (770.000 exemplaren gespreid over zo'n 40 drukken in 10 jaar) of een teaser om de gigantische Engelstalige markt des te beter te kunnen bespelen?
Feit is dat steeds meer Engelstalige boeken eerst in het Nederlands verschijnen. De laatste twee boeken van John Irving, de nieuwste J.M. Coetzee, het Nederlandse boekenweekgeschenk 2001 van Salman Rushdie; we konden ze resp. één, twee tot zelfs zes maanden voor het Engelstalige publiek verslinden. Maar geen van die boeken heeft zo'n hype veroorzaakt als Donna Tartts De kleine vriend: in één enkele week ging de volledige eerste druk van 150.000 stuks de deur uit, drie drukken binnen de tien dagen. Al moet gezegd dat ze in Nederland gevoeliger zijn om de winkel stormenderhand te veroveren; in Vlaanderen loopt het veel rustiger. Toch hebben de afgelopen 10 jaar de appetijt van de lezers gescherpt. Hoeveel mensen hebben de bibliotheek of de boekhandel niet afgeschuimd op zoek naar 'iets zoals Donna Tartts De verborgen geschiedenis'? Het stond al op voorhand vast, of de nieuwkomer nu uitstekend, gewoon goed of matig is; er zal vraag naar zijn. Dat zo'n hype voor een groot gedeelte een georches-treerd media-event is, laat de lezers koud. Ze hebben niet alleen het langverwachte boek voor ogen -- dat aan een gemiddelde snelheid van 47 woorden per dag tot stand kwam -- maar ook de schrijfster. Her en der vind je posters met de officiële Donna Tartt-look terug, waarop la Tartt je met een op Emily Dickinson geïnspireerde Mona Lisa-achtige pose mysterieus en indringend aanstaart. Een mysterie waarvan je deelgenoot kan worden als je haar boeken leest. De persoon als marketing voor het boek wordt hier sterk in de hand gewerkt door de mythe rond Donna Tartt, die in een tiental jaar tot ongekende hoogte is uitgegroeid. Dat Tartt in die periode haar privé-leven sterk afschermde was alleen maar koren op de molen voor wilde speculatie. Verhalen over haar geniale talent werden afgewisseld met speculaties over de relatie met haar vriend Bret Easton Ellis (ontmoet via een blind date) met wie ze manuscripten uitwisselt en geruchten over het 'tweede roman-syndroom' waarmee ze zou worstelen. Dat haar cultdebuut, De verborgen geschiedenis, geïnspireerd werd door colleges Grieks die ze samen met Ellis volgde bij een charismatische docent en de terugkeer naar haar jeugd in Mississippi in De kleine vriend (Tartt was toen ongeveer even oud als haar hoofdfiguur Harriet en deelt met haar een aantal kenmerken) geven voer aan de dunne scheidingslijn tussen feit en fictie. Gooi daarbovenop dat binnenkort de opnamen starten voor een verfilming van Tartts debuut met de Amerikaanse actrice Gwyneth Paltrow. Een financieel sprookje voor iemand die haar schrijfsels als "flessenpost" beschouwt en ze "puur voor [haar] eigen plezier" schrijft.
De nieuwste Tartt speelt zich af in het fictieve plaatsje Alexandria, Mississippi in het Amerikaanse zuiden. Begin jaren '60, op moederdag, glipt de negenjarige Robin vlak voor het eten de deur uit en komt niet meer terug. Uiteindelijk wordt hij teruggevonden, opgehangen aan een boom in de tuin. Niemand heeft iets gemerkt, geen spoor van de moordenaar. Het vierjarige zusje Allison (tranen in de ogen) en baby Harriet die samen op de veranda zaten, zijn waarschijnlijk stille getuigen... De eigenlijke handeling van het boek speelt zich af midden jaren '70, als Harriet twaalf is. Een haast tijdloze wereld, ware er niet de verwijzingen naar de toen populaire tv-programma's en (pop)muziek. De familie is intussen uit elkaar gevallen: vader heeft de benen genomen, moeder slikt pillen bij de vleet en het zijn de (oud)tantes, de grootmoeder en de huishoudster die het gezin draaiende houden. Geïnspireerd door grote voorbeelden uit de jeugdliteratuur als Schatteneiland, Huckleberry Finn, Sherlock Holmes, Hou-dini en Peter Pan en de noodzaak zich een doel in het leven te stellen, besluit Harriet de moordenaar van haar broer te ontmaskeren. Daarbij krijgt ze hulp van haar vriendinnetje Hely, haar persoonlijke Watson. Door gebruik te maken van een gelaagde plot, opgepept met allerhande motieven en verwijzingen naar de klassieke jeugdliteratuur, weet Tartt zo vorm te geven aan een complexe 'jeugdroman voor volwassenen' waarmee literatuurstudenten zich een tijdje zoet kunnen houden om alles uit te pluizen. Als grootste tekortkoming van het boek, kom je terecht bij de gebroken spanningsboog en het onevenwichtige plot, die na de sterke, op sfeerschepping gebouwde eerste honderd bladzijden gas doen terugnemen. Daar staat tegenover dat deze roman een stuk volwassener is dan De verborgen geschiedenis, doordat de eruditie niet langer met een air van 'kijk wat ik allemaal kan' rondgestrooid wordt. Meer dan een thriller is dit een intrigeroman waarin het hoofdpersonage zich op enkele weken tijd door een opgelegde beproeving moet worstelen, om tot een hoger bewust-zijns-niveau te komen. Of ze het geheim nu ontsluiert of niet, Harriet wordt door Hely als een genie op handen gedragen. Sommige lezers willen dat geniale maar al te graag op de schrijfster overdragen en haar als de nieuwe William Faulkner lanceren, maar daarvoor schiet ze ruim tekort. Wel staat de nieuwe Tartt garant voor een stimulerende leeservaring die de grenzen tussen jeugd- en volwassenenliteratuur helpt de exploreren. Adolescenten weten Tartt dan ook goed te smaken. [Kris van Zeghbroeck] Verberg tekst

Na haar droomdebuut 'De verborgen geschiedenis'* was dit de tweede, langverwachte roman van de Amerikaanse Donna Tartt (1963). Het boek, dat in Nederland de wereldpremière beleefde, speelt zich af in een stadje in Mississippi, waar de heldin van het verhaal, de twaalfjarige Harriet Cleve Dufresnes opgroeit, geobsedeerd door de nooit opgeloste moord op haar negen jaar oudere broertje Robin. De moord gebeurde toen Harriet nog een baby was en het gezin Dufresnes heeft deze slag nooit verwerkt. Harriet -haar vader woont elders, haar moeder is uitgeschakeld door verdriet- leeft grotendeels in de wereld van haar eigen verbeelding, eenzaam en alleen. Robin is voor haar een schakel naar een gelukkiger tijd. Als ze twaalf is, neemt ze het besluit de moordenaar te vinden en zich te wreken, dit gedeeltelijk in bondgenootschap met haar vriendje Hely. Enkele reacties uit de pers: '..dit is waar de literatuur om is begonnen' (HP/De Tijd); '..een intrigerend boek vol moedwil en misverstand' (de Volkskrant); '..spannend, honderden pagina's leesplezier, eigenlijk een vakantieboek, in ieder geval geschreven in de beste traditie van de negentiende-eeuwse naturalistische roman, meeslepend en briljant' (NRC Handelsblad). Kleine druk. Verberg tekst