Na haar debuut De laatste dingen liet de opvolger meer dan een decennium op zich wachten. Jarenlang had Jenny Offill een document op haar computer staan met de titel 'Slechte roman'. Die gooide ze uiteindelijk weg om over hetzelfde onderwerp te schrijven - een vrouw die worstelt met het feit dat ze moeder werd in plaats van 'kunstmonster' - maar in een heel andere vorm: Verbroken beloftes werd een fragmentarisch boek waar minstens evenveel tussen als in de regels te lezen valt.

In Weersverwachting zet Jenny Offill die schrijfstijl opnieuw in, en deze keer is niet alleen de familie in crisis, maar de hele natie. Weer is haar hoofdpersonage een charmante, depressieve vrouw, maar nu wil Offill een groter onderwerp tackelen: de klimaatverandering. In The New York Times zei ze: 'De vraag waarover ik in dit boek nadacht was: kun je je eigen tuintje blijven onderhouden als je weet dat de wereld buiten de tuinmuren in brand staat?'

Sla

Jarenlang deed Offill research naar rampspoedpsychologie. Oorspronkelijk vatte ze het boek op als een overlevingsgids voor haar dochter. Daarvan vind je nog sporen, in de vorm van tips, zoals hoe je vuur kunt maken van een kauwgompapiertje en een batterij, of hoe een blikje tonijn een urenlang brandende kaars kan worden.

Het boek bestaat volledig uit zulke losse fragmenten. Het verband tussen de flarden dialoog, vragen en antwoorden, moppen en historische weetjes moet je zelf leggen. Samen vormen ze het verhaal van Lizzie, die in Brooklyn werkt als bibliothecaresse van de universiteitsbibliotheek. Voor de academische wereld heeft ze weinig ontzag, zo blijkt uit uitspraken als: 'Uit onderzoeken is gebleken dat 94 procent van de universiteitsdocenten vindt dat ze bovengemiddeld werk doen.' Ooit deed ze zelf onderzoek, maar haar doctoraat werkte ze nooit af. Haar promotor Sylvia nam 'weleens contact op om te horen of ik nog steeds mijn potentieel aan het verkwanselen was. Het antwoord was altijd ja.' Intussen heeft Sylvia een populaire podcast en vraagt ze Lizzie om de vele mails die ze krijgt te beantwoorden. 'Het was niet slim geweest om de podcast Een teken aan de wand te noemen. Reken maar dat daar eindtijddenkers op afkwamen.' Lizzie moet vragen beantwoorden als: 'Hoe zal de laatste generatie weten dat ze de laatste generatie zijn?' Naarmate ze zich verdiept in het onderwerp voelt ze haar eigen paniek en verantwoordelijkheidsgevoel uitdijen. Die angst probeert ze te rijmen met haar taken als echtgenote, moeder, dochter en zus van een broer met een drugsverslaving.

Tussen haar nervositeit over de grote problemen door krijgen we inkijk in de kleine, huiselijke drama's. Nadat Lizzie haar zoon heeft uitgekafferd omdat hij alweer een nieuwe broodtrommel heeft kwijtgespeeld, keek hij 'me aan en zei: Weet je zeker dat je mijn moeder bent? Soms lijk je daar gewoon geen goed genoeg mens voor.' Waarna ze doorgaat: 'Hij was nog maar een kind, dus ik maakte er geen probleem van. En nu, jaren later, denk ik er waarschijnlijk maar, wat zal 't zijn, een of twee keer per dag aan.' Het is in dat soort beschouwingen dat Offill ijzersterk blijft. Hoe ze er precies in slaagt, weet ik niet, maar Jenny Offill lezen voelt aan als thuiskomen. Met haar scherpe observaties slaagt ze erin hele werelden te openen. Nog zo eentje: 'Nu zit ik op een bankje in het park en zie de verspreide sla van het broodje van een ander liggen.'

Pre-apocalyptisch

Weersverwachting speelt zich af in het jaar voor de verkiezing van Donald Trump. Sylvia had het allemaal al voorspeld. 'In chaotische tijden snakken mensen naar een autoritaire leider, had ze gezegd. Maar ik had haar niet geloofd. Bijna niemand had haar geloofd.' Hoewel zijn naam nooit wordt genoemd, peilt Offill dus ook het politieke klimaat. Aan de oorlogsjournalist die Lizzie leert kennen, vraagt ze of de VS voelen als een land in oorlogs- of in vredestijd. 'Hij zegt dat het voelt alsof het elk moment kan losbarsten. Het is iets vreemds, maar je ontwikkelt er een zintuig voor. Zelfs als iedereen zichzelf aan het overtuigen is dat het allemaal wel goedkomt, hangt het ergens in de lucht. Het is eerder iets fysieks dan iets mentaals, zegt hij.'

In die zin zou je Weersverwachting een pre-apocalyptische roman kunnen noemen. We dolen niet rond in verlaten straten, zoals dat in apocalyptische romans het geval is - Brooklyn is bedrijvig en gegentrificeerd als immer, maar op de achtergrond sluimert er van alles. Dat is misschien de grootste verdienste van het boek, dat het erin slaagt een groot thema als klimaatverandering in te bedden in het dagelijks leven zoals we dat kennen.

Ten slotte mag ook de humor van Offill niet onbenoemd blijven, want die maakt het zware onderwerp meer dan draaglijk. Terwijl ze je toch dwingt om na te denken. 'Hoe kun je nog slapen als je dit allemaal weet?' vraagt Lizzie aan Sylvia. En in feite legt Offill ons dezelfde vraag voor.

De Geus, vertaald door Roos van de Wardt, 192 blz., 20 €. Oorspronkelijke titel: 'Weather'

Verberg tekst

De Amerikaanse schrijfster Jenny Offill is vergeleken met zowel Lydia Davis - grootmeesteres van de ultrakorte baan - als Lucy Ellmann, wier ruim duizend pagina's tellende roman Ducks, Newsburyport vorig jaar de shortlist van de Booker ­Prize haalde.

Tegenstrijdige vergelijkingen, zou je denken, maar ze snijden wel degelijk hout. Zowel Davis als Ellmann heeft het vermogen het bijzondere in het schijnbaar onbeduidende te zien, een eigenschap waarmee ook Offill rijk is gezegend.Zes jaar geleden liet ze dit zien in haar roman Verbroken beloftes (Dept. of Speculation), waarin ze uiting gaf aan het knagende onbehagen waarmee haar naamloze hoofdpersoon zich door het leven worstelde. De roman was afwisselend scherp en laconiek van toon, grossierend in schijnbaar anekdotische feitjes en weetjes, die in hun samenhang een overtuigend portret schetsten van het leven van een jong-middelbare vrouw anno nu.In opzet en aanpak zou je Offills nieuwe roman, Weersverwachting, een vervolg kunnen noemen. Haar hoofdpersoon heeft ditmaal een naam, Lizzie Bensen, en woont in New York, waar ze werkzaam is bij een bibliotheek. Ooit had ze academische ambities, maar ze brak de werkzaamheden aan haar proefschrift af om haar verslaafde jongere broer onder haar hoede te nemen. Thans lijdt ze een ­tamelijk ambitieloos bestaan. Ze is getrouwd met de goedaardige Ben, een classicus die de kost verdient met het ontwerpen van computerspellen, en is moeder van de slimme maar onzekere 10-jarige Eli.

Lizzie is een zorgzame persoon. Hoewel haar broer inmiddels officieel is afgekickt, een vriendin heeft en zelfs vader wordt, heeft hij nog altijd haar begeleiding nodig. Ook haar religieuze, weinig bemiddelde maar met krachtige weldoenersbehoeften toegeruste moeder vergt veel van Lizzies aandacht. En dan is er meneer Jimmy, wiens taxibedrijf zo slecht loopt dat ze zich verplicht voelt bovenmatig veel gebruik te maken van zijn diensten.

Dan meldt Sylvia, haar voormalige promotor, zich. Zij heeft een zeer succesvolle futuristische podcast, 'Een teken aan de wand' ('Hell and High water'), die veel luisteraarsreacties oplevert. Of Lizzie deze, tegen een redelijke vergoeding, wil beantwoorden.Dankzij de podcast komen we in aanraking met een kleurrijke sectie van de Amerikaanse samenleving. Enerzijds zijn er de rechts-conservatieven die in de door Sylvia voorziene toekomstige ontwikkelingen de ondergang van de westerse beschaving zien. Daar tegenover staan de linkse 'preppers', die zich voorbereiden op de desastreuze gevolgen van de aanstaande klimaatveranderingen. Uit de vragen en reacties naar aanleiding van de podcast komt het beeld naar voren van een gefragmenteerde, verscheurde samenleving en het is ongetwijfeld geen toeval dat de schrijfster met enige regelmaat glimpen van presidentsverkiezingen van 2016 in haar roman heeft verwerkt.

Offill lardeert de wirwar van Lizzies bespiegelingen gretig met de vragen en antwoorden naar aanleiding van de podcast, die afwisselend vaag-filosofisch, nuchter-praktisch en humoristisch zijn. 'Vraag: Wat is de filosofie van het laat-kapitalisme? Antwoord: Twee wandelaars komen onderweg een hongerige beer tegen. Een van hen haalt zijn renschoenen tevoorschijn en trekt ze aan. 'Beren rennen harder dan mensen', fluistert de ander. 'Ik hoef alleen maar harder te rennen dan jij', zegt hij.'

Zowel herkenbaar als licht-absurdistisch is de scène waarin Lizzie voorziet hoe er, met het oog op de stijging van het zeewaterpeil, op korte termijn een dijk rond New York zal worden aan­gelegd. 'De burgemeester is al advies aan het ­inwinnen bij de Nederlanders. Er zijn kust­dorpen in Nederland waar je golven hoort beuken, meeuwen ziet cirkelen en zout water ruikt zonder ooit de zee te zien.'Weersverwachting heeft geen plot in de conventionele zin van het woord. Het bestaat uit een schijnbaar chaotische opeenvolging van Lizzies waarnemingen, ontmoetingen, gesprekken, werkzaamheden en bespiegelingen. We lezen de grappen die Sylvia haar stuurt of die ze zelf aan anderen vertelt ('Tijdreizigers worden hier niet bediend. Loopt een tijdreiziger een kroeg in.'), kijken met haar naar televisieprogramma's als Extreme Shopper en My Strange ­Addiction, zien hoe ze haar gevoelige zoontje probeert te helpen zijn weg te vinden.Net als in Verbroken beloftes doet Offill in haar manier van noteren recht aan de werking van het menselijk brein, dat de werkelijkheid nu eenmaal niet beleeft als een logisch, lineair ­verhaal, maar als een schijnbaar willekeurige, chaotische aaneenschakeling van indrukken en informatie, waarin het vervolgens structuur probeert aan te brengen.Dat is precies de taak die Offill de lezer van Weersverwachting oplegt.

****

Uit het Engels vertaald door Roos van de Wardt. De Geus; 192 pagina's; € 20.

Verberg tekst

Het is een baan. Meer kan Lizzie er niet van zeggen. Aan de balie van een universiteitsbibliotheek scant ze boeken in, staat ze knorrige professoren te woord en scheldt ze, mits ze in een goeie bui is, boetes kwijt. Ooit promoveerde ze zelf bijna, tot de zorg voor haar drugsverslaafde broer Henry daar een stokje voor stak. Hij eist nog steeds al haar aandacht op, vaak tot frustratie van haar man en kind. Haar voormalige promotor Sylvia kan het niet aanzien en biedt haar een nieuwe job aan: e-mails beantwoorden van bezorgde burgers. Sylvia geeft namelijk lezingen over de klimaatopwarming en haar podcasts veroorzaken paniek: is het einde der tijden nabij, en waar vluchten we best heen?

Veel meer plot zul je in Weersverwachting niet ontdekken. De nieuwe roman van Jenny Offill heeft de perfecte titel: soms regent het, soms schijnt de zon, meer behelst het leven niet. De kracht schuilt in de puntige alinea’s: gepolijste observaties die je bijna als micro-essays kunt omschrijven. De witregels dienen om adem te halen, om even na te denken, over rioolwormen bijvoorbeeld, en hoe uit onderzoek blijkt dat die almaar meer sporen van prozac bevatten. Die wormen komen in vogelbuikjes terecht, vogels die daardoor steeds ingewikkelder nesten bouwen maar het dan nalaten om te paren. ‘Zijn ze gelukkiger? Krijgen ze meer gedaan op een dag?’ Het antwoord laat Offill aan de lezer over.

Best verstandig dat Offill het grote gebaar schuwt – een klimaatroman kan snel drammerig overkomen. Het venijn zit ’m in de details. Hoewel Lizzies man een diploma letteren op zak heeft, zit hij thuis gewoon op de bank met zijn laptop op schoot. Hij heeft zich omgeschoold tot programmeur en schrijft code. De markt heeft nu eenmaal meer behoefte aan nieuwe apps dan aan literatuuronderwijs. Offill lijkt zich neer te leggen bij het kapitalistische nihilisme. Nergens gloort er hoop. De aarde stevent netjes op de afgrond af, maar ondertussen moet de kleine wel ontbijtgranen eten en zijn huiswerk maken.

De mens stommelt rond in kringetjes, iets wat Offill vaak illustreert met taalcirkels. Op de hal komt Lizzie een buurvrouw tegen die plots met een wandelstok rondloopt. Gevallen tijdens haar jurydienst. Het proces ging over een vrouw die uitgegleden was. ‘En nog eens en nog eens.’ De lezer lacht op de achtergrond maar echt grappig is het niet. Meer dan een domme diersoort zijn we niet, gedoemd om in onze eigen stront te trappen. Maar ach, het is winter en de zon schijnt. Ideaal voor een terrasje, met Offill onder de arm.

****

De Geus (oorspronkelijke titel: Weather), 192 blz., € 20.

Verberg tekst

Korte gedachtefragmenten vertellen een verhaal dat zich stukje bij beetje ontvouwt. Een heel indringend verhaal want wij kijken mee in de gedachten van de hoofdpersoon. Een verhaal over het alledaagse leven van een jonge vrouw in New York dat toch ook weer bijzonder is. Het verhaal van Lizzie die stopt met haar dissertatie, trouwt, een kind krijgt en in de universiteitsbibliotheek gaat werken om rond te komen. Die, ten koste van haar eigen relatie, klaarstaat voor haar min of meer afgekickte broer en zijn jonge gezin. Die, als zij gaat bijklussen voor haar oude promotor, betrokken raakt bij klimaatvraagstukken en gaat nadenken over doemscenario's en overlevingsstrategieën. Die oorlogscorrespondent Will ontmoet. Die, gedreven door alle gebeurtenissen, gaat nadenken over het leven zelf en haar eigen relaties en prioriteiten. Het is een beknopt, compact, toch luchtig geschreven en prettig vertaald boek over de mensen en de tijden van nu. Eerder stream-of-thought dan consciousness. Toch makkelijk te volgen zich ontvouwend verhaal met zich ontwikkelende karakters. Interessant. Actueel, niet diepgravend. Verberg tekst

De boeken van de Amerikaanse Jenny Offill (1968) laten zich niet gemakkelijk verkopen, ook aan de schrijfster zelf niet. "Als ik de omschrijving van mijn eigen boek zou horen zou ik het nooit willen lezen", vertelde Offill aan meerdere interviewers over 'Dept of Speculation' (in het Nederlands 'Verbroken Beloftes') haar tweede roman - tevens doorbraak naar een groter publiek - over een vrouw die vastbesloten is te zegevieren in de kunst maar dan trouwt, een kind krijgt, en verstrikt raakt in al die zaken waar je als jonge ambitieuze vrouw niet in verstrikt wilt raken tot aan een overspelige echtgenoot toe. Maar Offill lees je niet zozeer om die plot maar om haar scherpe observaties, haar zijsporen, prachtige zinnen waarin ze in dat vorige boek ontluistering en depressie gedoseerd en alleen indirect prijsgaf. In Nederland werd ze naast schrijvers als Rachel Cusk en Anne Enright geplaatst die ook over het moderne moederschap, over vervreemding en zelfverlies schrijven, maar Offills romans zijn zowel lichter als dreigender, dankzij de fragmentarische, springerige gedachtestroom vol wonderlijke wetenswaardigheden die amuseren en verontrusten.

Dit geldt ook voor haar derde roman 'Weather', die komende week in Nederland als 'Weersverwachting' verschijnt. Daarin gaat de schrijfster op min of meer dezelfde voet verder. Het woord is aan Lizzie, bibliothecaresse op de universiteit waar ze eigenlijk wilde promoveren. Lizzie wankelt. Ze voelt zich te verantwoordelijk voor haar ex-verslaafde broer Henry die om de havenklap een beroep op haar doet, meer nog na zijn huwelijk met een bij de NA (Narcotics Anonymous) opgeduikelde kordate reclamevrouw en de komst van baby Iris waarna de vader ten prooi valt aan dwanggedachten: "Gelukkig is Iris een gemakkelijke baby. Henry is degene die eruitziet alsof hij in tranen zal uitbarsten." Het voortdurende appèl van de broer gaat ten koste van Lizzie zelf en haar gezin: man Ben, doctor in klassieke talen maar nu codeerder in de gamesindustrie, en zoon Eli die gaandeweg van Mindcraft en Monopoly overstapt op een fascinatie voor Marsgangers en robotten waardoor hij al gauw op internet robot Samantha ontmoet : "In de seksmodus kan ze kreunen als je haar borsten aanraakt. In de gezinsmodus kan ze grapjes maken of over filosofie praten."

De al wat overladen vertelster wordt nog meer belast als ze ingaat op het verzoek van haar voormalige promotor, klimaatwetenschapper Sylvia, tevens host van de populaire podcast 'Teken aan de wand', die haar vraagt of ze haar wil assisteren bij het beantwoorden van de groeiende stroom e-mails. De hulpvragen van bibliotheekbezoekers, e-mailende hippies en eindtijddenkers, veeleisende medemoeders op het schoolplein, zorgen voor onrust en dan neemt de druk van buitenaf nog toe als een nieuwe (niet bij naam genoemde) president aantreedt, iedereen nog maar over één ding kan praten, Lizzie vergeefse pogingen doet tot activisme en zich verdiept in rampenpsychologie en overlevingsstrategieën. Rolmodel Sylvia heeft het op gegeven moment wel gezien met de klimaatactivisten: "Deze mensen snakken naar onsterfelijkheid maar kunnen nog geen tien minuten op een kopje koffie wachten." Ze trekt zich terug in een stacaravan in Nevada, 'het donkerste stukje in Amerika waar je op een heldere nacht het Windmolenstelsel kunt zien'.

Klinkt Lizzie's leven zo samengevat als een simpele potpourri van hypermoderne Amerikaanse dwaasheden, 'Weersverwachting' biedt een bedrieglijk licht commentaar op een obsessieve samenleving die verwarring en angsten bestrijdt met steeds meer voorschriften en richtlijnen. De erudiete Offill registreert ze met veel gevoel voor detail. Van de flyers die je ooit zo in de bibliotheek op het prikbord kon prikken en die nu in een vitrine hangen nadat iemand haatdragende berichten ertussen had geprikt, tot aan de vrouw met megafoon die op het schoolplein 'Veilig veilig' scandeert, en de internetenquête die informeert naar wat je mist van toen je jonger was.

De vertelster zelf is aan het slot niet echt opgeschoten, maar dat maakt de wens om een en ander nog eens te lezen er niet minder op. Offills duiding van 'onze' gevoelstemperatuur stemt niet heel vrolijk, maar zolang er zulke opmerkzame waarnemers zijn is er hoop.

Verberg tekst