De Nederlandse dichter, toneelschrijver en acteur Ramsey Nasr was het afgelopen jaar helemaal klaar met Netflix en zette zich dan maar aan het denken over de woelige tijden waarin we leven. Erg verrassende inzichten leverde dat niet op, al weet de voormalige stadsdichter van Antwerpen ze bijwijlen fraai te formuleren.

Nasr betoogt dat we de fundamenten van onze samenleving als ornamenten zijn gaan beschouwen en dat we zorg, onderwijs en cultuur aan de markt hebben overgelaten vanuit het arrogante geloof dat 'een veilig, gezond, openbaar leven ons toekomt zonder meer.' Voor de 47-jarige Amsterdammer is Covid-19 'slechts een amuse' voor de klimaatramp die ons nog te wachten staat, en beiden beschouwt hij als gevolgen van onze diepe buiging voor het vrijemarktprincipe dat groei en winst heilig heeft verklaard.

De schrijver legt niet elk verband tussen de coronapandemie, de klimaatverandering en het neoliberale kapitalisme even helder uit, maar dat betekent uiteraard niet dat er wat het klimaat of de lamentabele staat van onze samenleving betreft niets aan de hand is. Nasr is niet bepaald de eerste die de puntjes verbindt. Dat is meteen ook de grote zwakte van de drie essays in De fundamenten. Denkers zoals David Wallace-Wells en Amartya Sen, bij wie hij zijn inspiratie haalt, hebben die ideeën zelf weleens duidelijker, minder hoogdravend en beter onderbouwd gepresenteerd.

Nasr spreekt op welhaast elke pagina in de beschuldigende wij-vorm die pamfletten vaker ontsiert, hij lardeert zijn bedenkingen met citaten van kunstenaars die zijn punten niet noodzakelijk verhelderen en hij neemt niet altijd de moeite om overtuigend te argumenteren. Dit is Nasr over de klimaatproblematiek, maar het zou net zo goed een complotdenker over 5G kunnen zijn: 'En vandaag weten wij het allemaal. Ik heb voor dit essay geen geheime archieven geraadpleegd, het is op tv, het is in de krant, op de radio, op internet, op Instagram, Facebook.'

Als we alles al weten over de verwoesting van het regenwoud en de smeltende ijskappen, en als, zoals Nasr beweert, de kennis over het probleem zo alomaanwezig is dat het 'stilaan begint te vervelen', op welke manier draagt De fundamenten dan nog iets bij? Voor wie is het boekje dan geschreven? Dat Nasr zelf geen pasklare antwoorden heeft, valt hem moeilijk aan te wrijven. Als de klimaatverandering zich liet oplossen in 140 pagina's, dan zaten we nu niet in de afgrond te staren.

Ramsey Nasr heeft wellicht gelijk wanneer hij claimt dat we 'ons eigen idee van welvaart failliet moeten verklaren' om de klimaatcrisis te overleven, maar als de naakte feiten ons al niet zover krijgen dan zal zijn warrige uiteenzetting niet veel meer zoden aan de dijk zetten. Nasr wil zo graag aan de juiste kant van de geschiedenis staan, dat hij vergeet dat er voor een kunstenaar als hij interessantere manieren bestaan om een steentje bij te dragen.

De Bezige Bij, 144 blz., 16,99 € (e-boek 7,99 €).

Verberg tekst

De noodgedwongen inactiviteit als gevolg van de corona-lockdown heeft velen van ons extra tijd gegeven om na te denken. Waar de meeste mensen hun persoonlijke situatie daarbij als uitgangspunt genomen zullen hebben, heeft voormalig Dichter des Vaderlands Ramsey Nasr gekozen voor de klimaatcrisis waarin de wereld zich bevindt. De pandemie is naar zijn mening een symptoom van de dramatische toestand waarin de mensheid met haar streven naar steeds meer welvaart de wereld gebracht heeft en moet daarom wat dat betreft als een wake-up call worden gezien. In Nederland mag dit bewustzijn inmiddels vrij breed zijn doorgedrongen, tegelijkertijd moeten wij ook de grootste stappen zetten om tot verandering te komen, omdat we met onze intensieve landbouw, energieverslindende industrie en ontembare reislust bovengemiddeld bijdragen aan de opwarming van de atmosfeer. Het boek stemt bepaald niet vrolijk en menig lezer zou er van in de put kunnen raken, ware het niet dat Nasr de pijn met veel mooie dichtregels en prikkelende uitspraken enigszins weet te verzachten. Gebonden uitgave in pocketformaat; normale druk. Verberg tekst