In 1944 woont Ingrid Barrøy alleen op het eiland van haar familie. Haar ouders zijn dood, haar zwakbegaafde tante Barbro verblijft in een ziekenhuis en haar neef Lars heeft op de Lofoten de liefde gevonden en keert voorlopig niet meer terug. Noorwegen wordt intussen bezet door Duitsland en heeft fanatiek collaborerende landgenoten rondlopen die blijven hopen op de eindoverwinning van Hitler.

Op een dag merkt Ingrid sporen die niet van haarzelf of een dier kunnen zijn. 'Op een eiland wonen betekent zoeken', en dat doet Ingrid. Eerst vindt ze een aantal dode schipbreukelingen en uiteindelijk ook een overlevende. De zwaargewonde jonge man heet Alexander en blijkt een Russische krijgsgevangene te zijn. Ook al hebben Ingrid en Alexander amper een taal om met elkaar te communiceren, hun lichamen vinden elkaar al snel. Het worden een paar hartstochtelijke weken waarin Ingrid er achter probeert te komen wat er met Alexander op zijn 'slavenschip' is gebeurd en vooral: hoe ze hem kan blijven verbergen voor de Duitsers en collaborerende burgemeester die op het vasteland de plak zwaaien.

In deel twee van Witte zee wordt Ingrid wakker in een psychiatrisch ziekenhuis. Haar herinneringen zijn fragmentarisch. Is ze verkracht en mishandeld door de bezetter of is er iets anders aan de hand? Leeft Alexander nog? Om daar achter te komen moet ze opnieuw naar Barrøy. Op de stoomboot die haar naar huis brengt, ontdekt ze hoe het de wereld buiten haar eiland vergaat. De stuurman heeft met smokkel flink geld verdiend aan de oorlog, vluchtelingen uit Finnmark (Lapland) worden met wantrouwen bejegend, maar tegelijkertijd smeedt Ingrid ook banden met mensen die ze in haar oude leven nooit zou hebben ontmoet. Eenmaal terug op Barrøy moet Ingrid de waarheid onder ogen zien: ze is zwanger en komt mondjesmaat te weten wat er met Alexander is gebeurd.

Het eiland spreekt

Wat is de Noor Roy Jacobsen toch een fabuleuze schrijver! Het lijkt wel alsof hij van elke emotie, elk gebaar, maar ook van de veel grootsere strijd tegen de bezetter of het ruige leven op het eiland een miniatuur maakt. Alles vangt hij in een paar zinnen, soms slechts een paar woorden.

De onzichtbaren, de eerste roman uit zijn epos over het leven van een Noorse familie in de twintigste eeuw, dateert van 2013 en werd met enkele jaren vertraging ook hier een bestseller. Het boek haalde terecht de shortlist van de Booker International Prize en de International Dublin Literary Award. De aanvankelijk idyllische vertelling gaat over Hans Barrøy en zijn gezin dat alleen op het eiland Barrøy woont. Omdat hij en zijn vrouw Maria geen zoon hebben, ziet de toekomst van het eiland er somber uit. Maar dan ontpopt zijn dochter Ingrid zich tot een harde werker die haar erfrechten opeist. In Witte zee, dat in Noorwegen in 2015 verscheen, vertelt Jacobsen Ingrids verhaal, nog indrukwekkender dan in De onzichtbaren, want het eiland is niet langer een geïsoleerde plek, het wordt bedreigd door gewelddadige krachten.

Op het einde is de oorlog voorbij. Samen met haar eiland is Ingrid voorgoed veranderd. 'Barrøy is niet meer zwijgend en introvert.' En ook de toekomst kondigt zich al aan als neef Lars terugkeert met zijn gezin en Ingrid van haar kind bevalt.

ROY JACOBSEN, Witte zee. Vertaald door Paula Stevens, De Bezige Bij, 240 blz., 21,99 €.

Verberg tekst

 

Ingrid Barrøy staat er alleen voor. Helemaal in haar eentje moet ze het op het eiland van haar voorouders, voor de barre Noorse kust, zien te redden. Dat is an sich al geen pretje, en al helemaal niet in 1944, wanneer de stalen klauwen van de nazi’s tot in de kleinste Noorse dorpjes reiken. De mannen in haar leven zijn verdwenen – verdronken op zee, gesneuveld op het slagveld, gevlucht naar warmere oorden. Maar het gebrek aan brute spierkracht deert haar niet. Ze is nooit beducht geweest voor hard werk. De voorouderlijke boerderij staat dan wel te verkommeren, maar vissen kan ze als de beste en desnoods kan ze nog op het vasteland kabeljauw gaan fileren, tien uur per dag.

Ze had erover gehoord, over die Duitse oorlogsbodem die in de buurt was gezonken, maar het is pas wanneer ze een doodzieke soldaat op haar hooizolder ontdekt dat de oorlog akelig dichtbij komt. Ze lapt de jongeman op, niet wetend of ze nu een nazi of een krijgsgevangene in huis heeft gehaald en wat ze met hem moet aanvangen. Wat ze instinctief wel goed beseft: niemand op het vasteland mag van zijn bestaan afweten. Maar dorpen blijven dorpen, en niet veel later ontwaart ze een sloep voor het eiland met daarin een Duitse commandant en een paar collaborateurs. Moet ze de aangespoelde man aangeven, of het naïeve meisje spelen dat geen weet heeft van het gezonken oorlogsschip?

Witte zee is het tweede deel in Roy Jacobsens Barrøy-cyclus en net als in het eerste deel, De onzichtbaren (dat zich in de jaren 1920 in dezelfde familie afspeelde), maakt zijn oog voor ambachtelijk detail het harde leven op het eiland tastbaar. De uitgebreide beschrijvingen stremmen de tijd, zodat de weinige gebeurtenissen eruit oplichten als het noorderlicht. Puur Scandinavisch vakwerk dat laat zien hoe een dappere vrouw kan overleven in grimmige tijden.

****

 

De Bezige Bij (oorspronkelijke titel: Hvitt hav), 256 blz., € 21,99.

Verberg tekst

Dit verhaal speelt zich af in Noorwegen tijdens de Tweede Wereldoorlog. Hoofdpersonage is Ingrid, een kranige jonge vrouw die aanvankelijk eenzaam op het eiland Barrøy woont en overleeft door visserij. Tijdens een storm spoelen de lichamen van de bemanning van een gezonken Duits oorlogsschip aan op het eiland. Ingrid bergt de lichamen, maar ontdekt ook de nog levende Russische krijgsgevangene Alexander. Ingrid verzorgt hem en tussen hen bloeit een romance op. Maar dan neemt dit liefdesverhaal een grimmige wending. Belangrijke thema's zijn: liefde, eenzaamheid, geestesziekte, Noorwegen, eilandleven en oorlog. Met ingetogen stijl verhaalt de auteur over een zeer duistere tijd. Het boek bevat een mooie mix van rauwheid en tederheid. Vervolg op de positief ontvangen roman ‘De onzichtbaren’*.